Jadąc z Piaseczna w kierunku południowo-zachodnim do wsi Gołków, a następnie skręcając obok cegielni dojeżdżamy do wsi Wola Gołkowska. Wieś Władysłałów położona jest między Wolą Gołkowską a Lesznowolą.
Wola Gołkowska wraz z Gołkowem stanowiły w średniowieczu gniazdo rodu Gołkowskich herbu Strzemię. W 1580 r. Wola była podzielona na pięć części (każda z nich wielkości 1 1/10 lana). Należały do Piotra, Krzysztofa, Katarzyny – wdowy po Wawrzyńcu, Elżbiety – wdowy po Andrzeju i do Mikołaja Gołkowskich. Łiczne spadki, małżeństwa i transakcje powodowały dalsze podziały Woli Gołkowskiej. Ród ten na terenie parafii Jazgarzew, do której należała opisywana przez nas wieś, zamieszkiwał do XVIII w.
Herb Strzemię
Na początku XIX w. majątek Gołków, do którego m.in należała Wola Gołkowska, znalazł się w rękach małżonków Tomasza i Zofii Danglów. W 1817 r. po procesie spakowym dobra te przejął po rodzicach Tomasz Adam baron Dangel.
Wola Gołkowska z sąsiednimi Kałami stanowiły od 1853 r. odrębne od Gołkowa dobra ziemskie. Podział ten nastąpił przy sprzedaży majątku Konstantemu Moldenhawerowi (za 28 181 rubli srebrem). Kolejnym nabywcą Woli Gołkowskiej była w 1856 r. Ludwika Szaniawska, wdowa po Antonim. Kupująca nie zapłaciła pełnej sumy; nie uzupełniła jej również do umówionego terminu. Wobec tego w 1857 r. majątek zajął komornik i przygotował do licytacji. “Zaaresztowane” dobra składały się z folwarku i wsi.
Do folwarku Wola Gołkowska należały: dwór z ogrodem, oficyna, stajnie z wozowniami i obora murowane oraz stodoła, kużnie i chlewy drewniane, a także gołębnik na słupie drewnianym kryty gontem. Najokazalszym budynkiem był dwór murowany, parterowy z facjatą, kryty gontem. Do ścian zewnętrznych dobudowano kuchnię i piwnicę. Sad przy dworze liczył około 200 drzew.
Do folwarku należała także drewniana karczma kryta słomą z zajazdem krytym gontami. Mieszkał w niej Franciszek Niemkiewicz, który za prawo propinacji trunków płacił rocznie dworowi 120 rubli srebrem.
We dworze zatrudniano 5 parobków i fornali.
Inwentarz żywy folwarku składał się z: 24 wołów roboczych, 12 koni i 60 krów. Do najcenniejszych sprzętów gospodarskich należały młockarnia i sieczkarnia z fabryki Ewansa w Warszawie oraz 5 wozów parokonnych.
Wieś Wola Gołkowska składała się z “chałup włościańskich z drzewa słomą poszytych siedemnastu, z tych 3 pustkami stojących, a dwie zupełnie zdezelowane, bez dachu, walące się”. Oprócz chałup we wsi było 8 “stodołek” i 10 “chlewów z obórkami”. Włościanie odrabiali 2 dni w tygodniu pańszczyzny pieszej w zamian za siedlisko i 5 mórg gruntu.
Gospodarzami we wsi byli wówczas: Paweł Kucharski, Jan Urzycki, Marcin Głowacki, Józef Kędziorek, Kazimierz Zawiślak, Kacper Czarnecki, Andrzej Lenarda, Wincenty Pietrzykowski, Jan Cal oraz Paweł, Jan, Maciej i Bernard Słowikowie.
Licytację przeprowadzono w 1860 r. Majątek nabył Andrzej Wesołowski, który 2 lata później sprzedał go Władysławowi Chojnackiemu.
W 1867 r. na podstawie ukazu carskiego z 1864 r. we wsi przeprowadzono uwłaszczenie chłopów. W związku z akcją uwłaszczeniową powstała nowa wieś – Władysławów. Nazwę wzięła od imienia właściciela majątku.
Kolejnym posiadaczem Woli był Edward Rozdajczer, który w 1870 r. sprzedał go Aleksandrze Cieleckiej. W 1875 r. nowym nabywcą był Karol Wendorf.
Po 1867 r. wieś Wola Gołkowska liczyła 35 gospodarstw. W tym okresie wydzielono 6 morgów pod szkołę. Władysławów liczył 23 gospodarstwa. W tej wsi 7 morgów ziemi przeznaczono na cele szkolne i osadę sołtysa.
W 1876 r. Wendorf sprzedał dobra Wola Gołkowska Albertowi Klejfowi, a ten w następnym roku Józefowi Szwarcenbergowi. Majątek do I wojny światowej posiadali kolejno: Karol Kurżamski (1878), następnie jego spadkobiercy, od 1884 Artur Szaniawski, Antoni Madaliński (1884), Bogdan Brokhauzen (1886), małżonkowie Teodor i Frnciszka Jaskułowscy (1889), Henryk Kotłubaj (1891), następnie po jego śmierci od 1912 r. spadkobiercy i od 1913 r. Robert Niewiarowski.
Przed wybuchem I wojny dobra zadłużone w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim parcelowano. W 1912 r. odłączono od nich nowo utworzone majątki: Roberci (nazwa pochodzi zapewne od imienia dziedzica Niewiarowskiego) liczący ponad 123 hektary oraz majątek Sabinin liczący ponad 37 hektarów. Sprzedano też osadę pokarczemną, dla której także założono osobną księgę hipoteczną. W 1913 r. odłączono tereny położone w sąsiedztwie wsi Władysławów i nazwano Kuleszówką (ponad 83 hektary). Wówczas dobra ziemskie Wola Gołkowska liczyły już tylko ponad 72 hektary.
Na początku I wojny światowej, w latach 1914-1915 na południe od Warszawy toczyły się walki między wojskami rosyjskimi i niemieckimi. Pozostałość po nich stanowi m.in. cmetarzyk wojenny w Woli Gołkowskiej.
Po odzyskaniu niepodległości, podczas pierwszego Powszechnego Spisu Ludności Polski w 1921 r., Wola Gołkowska składała się nadal z dwóch części: folwarku i wsi. Folwark liczył 3 budynki i 61 mieszkańców (28 męszczyzn i 33 kobiety) wyznania rzymskokatolickiego. We wsi było 28 budynków mieszkalnych. Ludność liczyła 227 osób (110 mężczyzn i 117 kobiet) wyznania rzymskokatolickiego. Władysławów liczył 26 domów, 156 mieszkańców (73 mężczyzn, 83 kobiety), 141 katolików i 15 ewangelików. Oddzielone od majątku kolonie liczyły: Kuleszówka 9 domów, 62 mieszkańców, Robercin 14 domów, 87 mieszkańców i Sabinin 4 domy i 26 mieszkańców.
Grunty gospodarstw w Woli Gołkowskiej były rozdrobine i rozmieszczone w szachownicy. Na poszczególne gospodarstwa przypadały przeciętnie 3 działki, których średni stosunek szerokości do długości wynosił jak 1 do 120. Obszar jednego gospodarstwa liczył przeciętnie 5,70 ha. Mimo dużego sprzeciwu wśród mieszkańców, w latach 1936-1940 przeprowadzono scalenie wsi. Obszar scalenia objął 188,69 ha, w tym grunty ukazowe i zaserwitutowe (łąka) wsi Wola Gołkowska oraz osadę pokarczemną.
Mapa Warszawy i okolic z 1796 r.
Projekt scalenia wykonał mierniczy przysięgły inż. Bolesław Leśniewski z Warszawy. Zachowano po scaleniu najważniejsze drogi przebiegające przez wieś, z Głoskowa do Władysławowa oraz do Gołkowa (tzw. Kościelną). Wydzielono grunty użyteczności publicznej: kopalnię piasku, grzebowisko dla zwierząt oraz plac przeznaczony pod budową domu ludowego lub spółdzielni.
Uczestnicy scalenia zostali wprowadzeni w posiadanie nowych kolonii podczas okupacji niemieckiej, w dniu 19 października 1940 r.
Wola Gołkowska leżała w zlewni strugi bez nazwy, lewego dopływu rzeki Jeziorki. Gleba na polach ornych była piaszczysta na podłożu gliniastym. Utrzymywał się tu wysoki san wód podskórnych, który opóźniał rozpoczęcie wiosennych robót polowych. Częste wygnicie plonów – jakie powodował – uniemożliwiało racjonalne gospodarowanie. Projekt melioracji gruntów scalonych wsi wykonany został w Referacie Melioracyjnym Starostwa Powiatowego w Grójcu w kwietniu 1939 r. Przewidywał odwodnienie zabagnionych i podmokłych łąk i pól ornych, z częściowym skierowaniem wód do stawów rybnych majątku Głosków.
Części wsi Wola Gołkowska posiadały przed wojną swoje nazwy używane przez mieszkańców jak: Serwituty, Role, Duże Łąki, Ogrody i Pod Brzeziną. Nazwy te po scaleniu uległu zapomnieniu.
W 1966 r. Wola Gołkowska liczyła 57 gospodarstw i 374 mieszkańców, a Władysławów 56 gospodarstw i 152 mieszkańców.
Wola Gołkowska przed rozbiorami znajdowała się w województwie mazowieckim, w ziemi warszawskiej i powiecie sądowym tarczyńskim. W XIX w. do 1867 r. należała do gminy Gołków w powiecie warszawskim, w latach 1867-1952 z Władysławowem do gminy Jazgarzew w powiecie grójeckim, w latach 1952-1954 do gminy, od 1955 r. gromady Głosków w powiecie piaseczyńskim. Od początku 1973 r. Wola Gołkowska stanowi część gminy Piaseczno, a Władysławów – gminy Lesznowola.
Ewa i Włodzimierz Bagieńscy
Ewa Bagieńska jest magistrem historii i pracownikiem Biblioteki Głównej Uniwersytetu Warszawskiego. Włodzimierz Bagieński jest doktorem historii i kierownikiem Archiwum Państwowego m.st. Warszawy Oddział w Górze Kalwarii.
